1. ก่อนเดินทางไปต่างประเทศ
ควรศึกษาเกี่ยวกับประเทศนั้นให้รอบคอบว่าประเทศที่จะเดินทางไปนั้น มีกฎหมายห้ามการนำสิ่งของใดเข้าประเทศ ในบางประเทศ เช่น ประเทศสิงคโปร์ และประเทศมาเลเซีย การนำอาวุธปืน กระสุน วัตถุระเบิด หรือยาเสพติดร้ายแรงเข้าประเทศจะมีโทษถึงประหารชีวิต โดยติดต่อขอทราบรายละเอียดจากสถานทูตหรือสถานกงสุลของประเทศที่จะเดินทางไป
2. ไม่ควรรับฝากสิ่งของจากผู้อื่น
เว้นแต่จะได้ตรวจสอบให้แน่ใจด้วยตนเองแล้วว่าสิ่งของนั้นไม่เป็นของที่ผิด กฎหมาย เช่น ยาเสพติด อาวุธ หรือสารต้องห้าม เพราะหากถูกเจ้าหน้าที่ปลายทางตรวจพบจะยากในการแก้ข้อหา
3. ควรจำหรือพกพา หมายเลขโทรศัพท์และที่อยู่ของสถานทูต และสถานกงสุลไทยในต่างประเทศไว้ตลอดเวลาเพื่อใช้ติดต่อขอความช่วยเหลือใน กรณีฉุกเฉิน
4. หนังสือเดินทางเป็นเอกสารสำคัญมาก
เก็บหนังสือเดินทางไว้กับตัว และควรถ่ายสำเนาเก็บไว้อย่างน้อย 1 ชุด อย่ามอบให้ใคร เก็บไว้นอกจากเจ้าหน้าที่ตำรวจ และเจ้าหน้าที่กองตรวจคนเข้าเมืองที่มีสิทธิขอดูและตรวจสอบ และในกรณีที่หนังสือเดินทางหายให้แจ้งความต่อตำรวจท้องถิ่น และนำใบแจ้งความมาติต่อเจ้าหน้าที่สถานทูตและสถานกงสุลไทยที่อยู่ใกล้ที่สุด ทันที เพื่อขอออกเอกสารการเดินทางแทน กรณีเช่นนี้หากมีบัตรประจำตัวประชาชนมาแสดงก็จะช่วยให้ออกเอกสารเดินทางได้ เร็วขึ้น
5. ควรหมั่นตรวจสอบอายุวีซ่า
เพราะหากวีซ่าขาดอายุ ท่านอาจถูกปรับ จำคุก และ/หรือส่งตัวกลับประเทศไทยได้
6. กรณีประสบเหตุร้ายในต่างประเทศ
เช่น ประสบอุบัติเหตุ ถูกล่อลวงไปค้าประเวณี ถูกหน่วงเหนี่ยวกักขังโดยมิชอบ ท่านสามารถขอความช่วยเหลือจากสถานทูต สถานกงสุลไทยทุกแห่ง แม้ว่าท่านอาจไม่มีหนังสือเดินทางหรือวีซ่าขาดอายุ หรือเป็นผู้เข้าเมืองโดยผิดกฎหมายก็ตาม
7. ผู้ที่จะเดินทางไปต่างประเทศเป็นระยะเวลานาน
ควรแจ้งชื่อ ที่อยู่ ให้สถานทูตหรือสถานกงสุลไทยประจำประเทศที่ไปอยู่ทราบ รวมทั้งแจ้งการเปลี่ยนแปลงที่อยู่ทุกครั้ง เพื่อทางสถานทูต สถานกงสุลไทย สามารถติดต่อท่านได้ในยามฉุกเฉินและจัดทำทะเบียนคนไทยเพื่อให้การช่วยเหลือ ในกรณีมีเหตุจำเป็น รวมทั้งแจ้งญาติ บุคคลในครอบครัว หรือเพื่อนสนิทให้ทราบไว้ด้วย
การดำเนินงานการกงสุล ด้านการคุ้มครองและดูแลผลประโยชน์คนไทยในต่างประเทศ
การให้ความคุ้มครอง และดูแลผลประโยชน์คนไทยในต่างประเทศ มีขอบข่ายงานที่กว้างขวางเป็นงานด้านการคุ้มครอง ส่งเสริม และดูแลผลประโยชน์ของคนไทยในต่างประเทศ (Consular Services) ตามพันธกิจของกระทรวงการต่างประเทศ โดยเน้นงานการให้ความช่วยเหลือคนไทยที่ตกทุกข์ได้ยาก การส่งเสริมสิทธิและผลประโยชน์ของคนไทยและแรงงานไทยในต่างประเทศ ซึ่งเป็นไปตามคำแถลงนโยบายของ ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี พ.ต.ท.ดร. ทักษิณ ชิณวัตร เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2544 ในเรื่องนโยบายต่างประเทศ ข้อ 13 (4) ว่าการส่งเสริมรักษาและคุ้มครองสิทธิและผลประโยชน์ของประเทศ รวมทั้งของภาคเอกชนไทย แรงงานไทย และคนไทยในต่างประเทศ ซึ่งถือเป็นนโยบายต่างประเทศหลักอย่างหนึ่งของรัฐบาล
ภารกิจในการให้ความคุ้มครองและดูแลผลประโยชน์คนไทยในต่างประเทศ
ปัจจุบันมีคนไทยเดินทางไปต่างประเทศเป็นจำนวนมาก เมื่อคนไทยประสบปัญหาหรือ มีเรื่องเดือดร้อนในต่างประเทศถือเป็นหน้าที่ของกระทรวงการต่างประเทศที่ ต้องให้ความคุ้มครองและช่วยเหลือดูแล โดยมีกองคุ้มครองและดูแลผลประโยชน์คนไทยในต่างประเทศ กรมการกงสุล เป็นหน่วยงานรับผิดชอบในประเทศไทย และมีสถานเอกอัครราชทูต สถานกงสุลใหญ่ และสถานกงสุลกิตติมศักดิ์ทั่วโลก เป็นกลไกสำคัญในการดำเนินการในต่างประเทศ
ภารกิจในการให้ความคุ้มครองและดูแลผลประโยชน์คนไทยในต่างประเทศประกอบด้วย งานคุ้มครองและดูแลคนไทยที่ตกทุกข์ทั่วไป งานแรงงาน งานประมง งานต่อต้านการค้ามนุษย์ งานดูแลนักเรียน และข้าราชการลาศึกษาต่อในต่างประเทศ งานเตรียมการอพยพ งานประชาสัมพันธ์และงบประมาณ และงานบริหารทั่วไป กระบวนการคุ้มครองและดูแลผลประโยชน์คนไทยในต่างประเทศ โดยทั่วไป มีดังนี้
1. งานส่งตัวคนไทยตกทุกข์ได้ยากในต่างประเทศ เดินทางกลับประเทศไทย
2. งานติดตามหาญาติในต่างประเทศ
3. งานตรวจสอบสถานภาพความเป็นอยู่ในต่างประเทศ
4. งานจัดการศพ/ ออกมรณบัตรกรณีเสียชีวิตในต่างประเทศ
5. งานส่งศพ/ อัฐิกลับประเทศไทย
6. งานติดตามเงินทดแทนการเสียชีวิตในต่างประเทศ
7. งานติดตามเงินอันพึงได้ในต่างประเทศ
8. งานติดตามทรัพย์สินส่วนตัวในต่างประเทศ
9. งานตรวจสอบสถานภาพนายจ้างกรณีแรงงานไทยไปทำงานต่างประเทศ
10. งานตรวจสอบสถานภาพองค์กรด้านการศึกษาในต่างประเทศ และงานดูแลนักเรียนทุนรัฐบาลไทย และข้าราชการลาศึกษาต่อในต่างประเทศ
11. งานติดตาม/ รับคืนเงินทดรองราชการเพื่อช่วยเหลือคนไทยในต่างประเทศ
12. งานออกหนังสือ No Objection Certificate เพื่อขอตรวจลงตราเข้าปากีสถาน ให้กับนักเรียนไทย
13. งานรับฝากจดหมาย สิ่งของ จากญาติส่งให้คนไทยที่ต้องโทษอาญาและถูกคุมขัง ในต่างประเทศ
14. งานส่งเวชภัณฑ์ อาหาร ของใช้จำเป็นแก่คนไทยที่ถูกคุมขังในต่างประเทศ
15. งานดูแลคนไทยที่ถูกดำเนินคดีในต่างประเทศ
16. งานช่วยเหลือคนไทยผู้ประสบภัยธรรมชาติหรือภัยจากการเกิดวิกฤติการณ์ ในต่างประเทศ
17. งานช่วยเหลือคนไทยที่ได้รับอุบัติเหตุ หรือเจ็บป่วยในต่างประเทศ ซึ่งไม่มีญาติพี่น้องในต่างประเทศ